Handreiking opstellen restauratieverslag is vernieuwd én logischer
De handreiking voor het opstellen van een restauratieverslag is vernieuwd. De herziene versie biedt restauratoren een betrouwbare basis om hun werk gestructureerd te documenteren. Het initiatief voor deze vernieuwingslag kwam van schilderijrestaurator en expert binnen het Restauratoren Register Han Boersma.
Han Boersma: “Een goed restauratieverslag is geen administratieve bijzaak” - eigen foto
“Een goed restauratieverslag is geen administratieve bijzaak,” zegt Boersma. “Het is een wezenlijk onderdeel van het restaureren zelf. Alles wat je doet aan een schilderij, elke handeling, elke beslissing, is een ingreep in de geschiedenis van het object. We kunnen nooit terug in de tijd. Het verslag is daarom een vorm van verantwoording, naar toekomstige restauratoren, naar de opdrachtgever, maar ook naar jezelf.”
Die reflectieve houding vormt de kern van zijn vakfilosofie: restaureren is niet alleen techniek, maar ook bewustzijn. “Documenteren dwingt je om stil te staan bij wat je ziet, denkt en besluit. Het maakt je werk transparant en helpt anderen om jouw keuzes te begrijpen wanneer zij over tien, vijftig of honderd jaar opnieuw naar hetzelfde schilderij kijken.”
Worstelen
Toch merkte hij dat veel collega’s worstelen met het maken van een goed verslag. “Onzekerheid speelt mee: Doe ik het wel goed? Is het compleet genoeg? En bij particuliere restauratoren komt daar de druk bij dat niet elke opdrachtgever bereid is uitgebreide documentatie te betalen. Dan moet je ook nog eens zorgen dat je zo veel mogelijk er in krijgt en consistent houdt en en… stress. Verslagen vliegen vervolgens alle kanten op en raken inhoudelijk uit balans. De oude handreiking hielp daarbij niet genoeg. Dat was voor mij de aanleiding om ‘m kritisch te herzien.”
Samen met collega Michelle Vergeer bekeek Boersma de oude handreiking en hun eigen verslagen om een logische structuur te destilleren. “We hebben bekeken wat in de basis van belang is om te documenteren voor de toekomst van het object. We hebben herschikt en vereenvoudigd en hopen van harte dat het de restaurator meer houvast geeft, meer structuur en rust. Natuurlijk zijn er objecten die meer vragen, zijn de musea uitgebreider en leren ze dat ook aan UvA. De handreiking is hoofdzakelijk voor de privé restauratoren om ook een basic goed verslag te schrijven. Maar een museumrestaurator mag ‘m ook wel gebruiken hoor…” zegt hij met een glimlach.
Belangrijk
Het belang van goede documentatie heeft Boersma vaak ervaren. “Tijdens de restauratie van een groot belangrijk schilderij vonden we een overschilderd fragment. Je voelt meteen: hier klopt iets niet. Maar wie had dit gedaan, is het origineel of niet? Uiteindelijk vonden we een foto uit 1935 die bevestigde dat het inderdaad veel later was overschilderd. Die zekerheid hadden we veel eerder gehad als het ooit in een verslag was opgenomen.”
Soms zitten waardevolle details op onverwachte plekken. “We werken nu aan schilderijen die vermoedelijk al een eeuw niet van een kasteelmuur zijn geweest. Achter de doeken vonden we oude bordjes, kleine tijdcapsules die niemand kende. Hierdoor wisten we dat ze sinds 1882 niet van hun plek zijn geweest. De bordjes blijven op hun plek, maar wél mét vermelding in het verslag, zodat ze niet opnieuw verdwijnen in de anonimiteit.”
De vernieuwde handreiking sluit aan bij een bredere wens in het veld: meer uniformiteit en betere toegankelijkheid van restauratieverslagen. “Hoe consequenter we documenteren, hoe beter toekomstige generaties met onze informatie kunnen werken. Het Restauratoren Register onderzoekt nu hoe een e-depot dit mogelijk kan maken. Dat zou een grote stap vooruit zijn voor kennisoverdracht binnen ons vak.”